AP TET DSC 7TH CLASS TELUGU PART-2

8)నిజంనిజం

రచన: ప్రక్రియ –కథ,ఇతివృత్తం – పిల్లల ప్రవర్తన,మానవ సంబంధాలు , రచయిత – ముణి మాణిక్యం నరసింహ రావు . మూలం – తెలుగు హాస్యం కథల సంపుటి

కవిపరిచయం

మునిమాణిక్యంనరసింహారావు. (15-3-1898 - 1972.)

సంగంజాగర్లమూడి (గ్రామం), తెనాలితాలూకా, గుంటూరుజిల్లా.

దాంపత్యజీవితాన్నిఆహ్లాదకరంగా, చమత్కారసంపన్నంగాచిత్రించినరచయిత, తెలుగు

కథాసాహిత్యంలోజీవవంతమైనపాత్రకాంతం' వీరిసృష్టి.

చమత్కారజనకమైనసులభశైలి, ఆకర్షణీయమైనశీర్షికలువీరిరచనలకువన్నెతెచ్చాయి.

వీరికథకుప్రధానాంశాలుసజీవమైనవాడుకభాష, అచ్చమైనతెలుగునుడికారం.

వీరుకాంతంకథలు, కాంతంకైఫీయత్, కాంతంకాపురం, మేరీకహానీమొదలైన 24 కథలపుస్తకాలు, దాంపత్యోపనిషత్తు, వినోదవ్యాసములుమొదలయినవ్యాససంపుటాలు, మనహాస్యం, (హాస్యాన్నిగూర్చినసిద్ధాంతగ్రంథం)ప్రచురించారు.

పాత్రలు

శీను , మామయ్య,రంగయ్య,సీతయ్య,

శీను సృష్టించిన కల్పిత పాత్ర – సీతయ్య

సంభాషణలు

“ కుర్రాడిని బాగుచేసేబాధ్యత నీధీరా అబ్బాయి.మరి నీ ఇంట్లో ఉంచింది ఎందుకు!కాస్త మంచించెడ్డా చూస్తానని కదా! - రంగయ్య

నీకు ఒక ఉత్తరం ఇస్తాను,అదిమీ నాన్న కినిచ్చి , దానికి జవాబు రాయించుకొని రా , తెలిసిందా? - శీను మామయ్య

“ నేను వచ్చే రోజు అనుకొంటున్నారు,మా ఆవు ఆ రోజో, మరునాడోఈనుతుందని ” – శీను

అర్థాలు

తెల్లమొహం వేయడం

బుజ్జగించడం

బిక్కముఖం వేయడం

ఎగగొట్టడం

చివాట్లు వెయ్యడం

సంధులు

వసుధైక =వసుధ + ఏక

రసైక =రస + ఏక

సురైక=సుర + ఏక

ఏకైక =ఏక + ఏక

సమైక్య =సమ + ఐక్య

అష్టైశ్వర్యాలు =అష్ట + ఐశర్యం

దేవైశ్వర్యం =దేవ + ఐశ్వర్యం

పౌపౌఘము =పాప + ఓఘము

దివౌకసులు =దివ + ఓకసులు

వనౌషిధి =వన + ఓషది

రసౌచిత్యం =రస + ఔచిత్యం

దివ్యౌషధం=దివ్య + ఔషధం

అభ్యుదయం =అభి + ఉదయం

సూర్యోదయం =సూర్య + ఉదయం

మహౌషధం=మహా + ఔషధం

భాశౌన్నత్యం =భాష + ఔన్నత్యం

లోకైక =లోక + ఏక

లఘూత్తరం =లఘు + ఉత్తరం

మాతౄణం =మాతృ + ఋణం

అణ్వస్రం=అణు + అస్త్రం

9)కూచిపూడి నృత్యం

· నాట్యసంప్రదాయాల్లోఒకగ్రామంపేరుతోనేప్రసిద్ధమయినబహుఅరుదైనకళాసంప్రదాయమిది. కూచిపూడినాట్యంఆంధ్రరాష్ట్రంలోకృష్ణాజిల్లాలోనిదివిసీమలో 'కూచిపూడి' అనేగ్రామంలోనేకొన్నివందలసంవత్సరాలపూర్వంఆవిర్భవించినకళారూపం.

· క్రీ.పూ. 3వశతాబ్దానికిచెందిన'భరతుడు'అనేమహర్షిరచించిన'నాట్యశాస్త్రం'కూచిపూడినాట్యానికిమూలగ్రంథము. ఇదేభారతీయులతొలిలక్షణగ్రంథము.

· దీన్నిఅనుసరించినందికేశుని 'అభినయదర్పణం', జాయపసేనాని 'నృత్తరత్నావళి', శార్థదేవుని 'సంగీతరత్నాకరం' వంటిఎన్నోగ్రంథాలువెలువడ్డాయి.

· నాట్యశాస్త్రంలోప్రధానంగానాట్యానికిపదకొండుఅంగాలనుపేర్కొన్నారు. అవిరసాలు, భావాలు,అభినయాలు, ధర్ములు, వృత్తులు, ప్రవృత్తులు, సిద్ధులు, స్వరాలు, ఆతోద్యాలు, గానాలు, రంగాలు.

· ఇందులోముఖ్యంగా 'అభినయం' గురించివివరంగాతెలిపినగ్రంథం "అభినయదర్పణం",

· భాగవతం, రామాయణం, మహాభారతం, దేవీభాగవతంలోనిఇరవైమందివరకుబృందంగాఏర్పడిపొరుగుప్రాంతాలలోప్రదర్శనలుఇచ్చేవారు. ఆయాగ్రామాలకూడళ్ళలోవీరిభాగవతప్రదర్శనలుజరిగేవి. వీథుల్లోజరిగేభాగవతప్రదర్శనలుకాబట్టివీటకివీథిభాగవతాలనేపేరువచ్చింది. వీరినివీధిభాగవతులనిఅంటారు. బయలాటగాండ్రనీఅంటారు.

· అంటేఅంతఃపురాలలోమాత్రమేకాకప్రజాబాహుళ్యంముందుబయటిప్రాంతాలలోచేసేప్రదర్శనకాబట్టిఈపేర్లువచ్చాయి.

· భాగవతులబృందాలనువారివారివంశస్థులపేరుతోనేపిలిచేవారు. ఈబృందాలను 'మేళం'

· అనికూడాఅంటారు. మేళంఅంటేకలయిక. కొంతమందికలసిబృందంగాఏర్పడడంవల్లవచ్చింది.

· భాగవతులవారిమేళం, వేదాంతంవారిమేళం, చింతావారిమేళం, వారివంశాలపేర్లతోనేభాగవతులుమేళాలుగాపేరుపొందారు.

· ప్రధానంగాఈమేళాలునాట్యమేళం, నట్టువమేళంరెండువిధాలు, నాట్యమేళంఅంటేప్రజలకు, పాలకులకుఅందరికీచేరువచెందింది. నట్టువమేళంకేవలంరాజుఅంతపురాలలో, దేవాలయాలలోదైవకైంకర్యంకొరకుఉద్దేశించినది.

· నాట్య మేళంభాగవతులుఅంతాఅనాడుపురుషులే, స్త్రీలకుస్థానంతక్కువ.

· 13వశతాబ్దికిచెందినసిద్దేంద్రుడనేయోగికూచిపూడినాట్యకళకుమూలపురుషుడుఅంటారు.

· ఈయనరచించిననాట్యగ్రంథం'భామాకలాపం'. ఇదిమొట్టమొదటిస్వతంత్రతెలుగురచన. దీన్నిప్రదర్శించనినాట్యకళాకారుడుండడు.

· సిద్దేంద్రునితరవాతబాగాగణుతిపొందినవారిలో'భాగవతులరామయ్య' గారొకరు. వీరు'గొల్లకలాపంఅనేగొప్పవేదాంతగ్రంథంరచించారు. మనుషులందరూఒక్కటేనని, మనుషులవలెనేజంతువులూప్రాణులేనని, వాటినియజ్ఞాలపేరుతోబలివ్వడంఅపచారమనినాట్యంద్వారాప్రజలకుతెలియచెప్పేగొప్పగ్రంథం.

· భామాకలాపంతరవాతవెలుగుచూసినప్రక్రియకేళిక'. ఇదిసమకాలీనచరిత్రలను, సమస్యలనువాటిపరిష్కారాలనుప్రతిబింబించేప్రక్రియ.

· 'నృత్యనాటకము' అనేప్రక్రియఅనేకపాత్రలతోవిస్తారంగాసాగుతుంది.

· తరవాతకూచిపూడినాట్యకళలోవెలువడినవి "యక్షగానాలు".

· రూపకం, కలాపం, కేళిక, నృత్యనాటకం, యక్షగానం, నృత్యరూపకం, నృత్యనాటిక, ఏకపాత్రకేళికబృందనృత్యాంశములనేప్రక్రియలుకూచిపూడినాట్యంలోస్వతంత్రంగాచోటుచేసుకొనిపెరిగినప్రక్రియలు,

· ఇవికూచిపూడినాట్యపుసొబగులనుపెంచేవిగాగుర్తింపుపొందాయి.

· కలాపప్రక్రియనుసిద్ధేంద్రుడుసృష్టించగా, యక్షగానరచనలకుఆద్యుడుకందుకూరిరుద్రకవి.

· నృత్యనాటకాలనుతిరువళిక్కేణిరామానుజయ్యసూరి, వేదాలతిరునారాయణాచార్యులురూపొందించారు.

· నృత్యరూపక, నృత్యనాటికలనుపద్మభూషణ్డా॥వెంపటిచినసత్యం, కేళికాప్రక్రియనుడా॥వేదాంతంరామలింగశాస్త్రివెలువరించారు.

· కీ.శేవెంపటివెంకటనారాయణగారు, కీ.శే. చింతావెంకట్రామయ్యగారు, కీ.శే. వేదాంతంలక్ష్మీనారాయణశాస్త్రిగారుముగ్గురినికూచిపూడి 'మూర్తిత్రయం' అంటారు.

· ఒకప్పుడుకూచిపూడినాట్యంకేవలంఆగ్రామంలోనిబ్రాహ్మణులకుపరిమితం. అయితేవేదాంతంలక్ష్మీనారాయణశాస్త్రిగారుఇలాంటికట్టుబాట్లనుతెంచివేసికూచిపూడినాట్యాన్నిఅందరికీఅందుబాటులోకితెచ్చారు.

· కీ.శే. వేదాంతంపార్వతీశం, వేదాంతంవెంకటాచలపతి, వేదాంతంరామకృష్ణులు , వేదాంతంరాఘవయ్య, చింతాకృష్ణమూర్తి, వెంపటిపెదసత్యం, వేదాంతసత్యనారాయణశర్మ, వెంపటిచినసత్యం, పసుమర్తికృష్ణమూర్తి, పసుమర్తివేణుగోపాలకృష్ణశర్మ, వేదాంతంరత్తయ్యశర్మ, వేదాంతంసీతారామశాస్త్రీమొదలయినవారుకూచిపూడినాట్యాన్నివిశ్వవ్యాప్తంచేశారు.

· కూచిపూడినాట్యానికిచరిత్రలోఒకప్రత్యేకస్థానాన్నితెచ్చినమహనీయుల్లోవేదాంతంపార్వతీశం, వేదాంతంసత్యనారాయణశర్మలుముఖ్యులు.

· పార్వతీశంగారుకూచిపూడినాట్యానికిఒకపాఠశాలవ్యవస్థఉండాలని'లలితకళాక్షేత్రము'అనేపేరుతోనాట్యవిద్యాలయాన్నిస్థాపించారు. అదేఈనాటికూచిపూడిలోని "^శ్రీసిద్ధేంద్రయోగికూచిపూడికళాపీఠం”.

· ఇకవేదాంతంసత్యనారాయణశర్మగారుస్త్రీపాత్రపోషణలోప్రముఖులు. కూచిపూడికళాకారుల్లోమొదటి 'పద్మశ్రీ' పురస్కారాన్నిపొందినవారుగాకూడాఆయనగుర్తింపుపొందారు.

· కూచిపూడినాట్యమంటేమనపురాతనగ్రంథాలలోనిభగవంతునికథలనునాటకాలుగామలచుకొని;దానికినర్తనాన్నిసంధానంచేసినృత్యాన్నితనలోఇముడ్చుకొనికథలలోనినీతిసారాన్నిఅందించడానికిజరిగేనాటకమనిఅర్థం.

· నృత్త, నృత్యములునాట్యమునకుసోపానములవంటివి. నృత్త, నృత్యనాట్యములులాస్య,తాండవంరెండువిధాలుగాఉంటాయి.

· లాస్యమంటేసుకుమారమైనది. తాండవమంటేఉద్వతంగాచేసేది. భరతుడుతననాట్యశాస్త్రగ్రంథంలోనాట్యం10 రకాలుగాఉంటుందనితెలిపాడు.

· నాట్యశాస్త్రంప్రకారంకూచిపూడినాట్యంమూడువిధాలు. నృత్తం, నృత్యం, నాట్యం.

· నృత్తంఅంటేఏవిధమైనరసాలకు, భావాలకుసంబంధించకుండాకేవలంకరచరణాది

· అవిశరీరావయవచలనాలతోతాళలయాత్మకంగాసాగేవిన్యాసము.

· నృత్యమంటేరసభావములువీటికితోడుగాఅందాలనుసమకూర్చేవిన్యాసాలుజతకలిసిఅభినయించడానికిఅనువుగావుండేతాళలయాన్వితమైననర్తనము.

· ఇకనాట్యమంటేనృత్తానికిఅభినయంజతచేయడం.

· అంటేనాట్యప్రదర్శనంచేసేకళాకారులుతమఅవయవాలద్వారా, ప్రేక్షకులకుతాముప్రదర్శించేవిషయాలనుఅర్థమయేలాచూపడం

· అభినయంనాలుగువిధాలుగాఉంటుంది. అవిఆంగికం, వాచికం, ఆహార్యం, సాత్వికం.

· 'ఆంగికాభినయం' అంటేకళాకారులుతమశరీరఅంగాలద్వారాప్రేక్షకులకుప్రదర్శనలోనిసారాంశాలుఅందించడం ,భాషద్వారావ్యక్తపరచేదాన్నివాచకాభినయంఅని, వేషంద్వారావ్యక్తపరచడానికిఆహార్యాభినయంఅనిఅంటారు. అలాగేమనసులోకలిగేభావాలనుముఖంద్వారావ్యక్తపరచడాన్నిసాత్వికాభినయంఅనిఅంటారు.

· నాట్యకారులుప్రదర్శనలనుచేసేటప్పుడుప్రధానంగాఎక్కడహస్తములతోముద్రలనుపడతారుఅక్కడదృష్టినినిలుపుతారు. ఇదికూచిపూడినాట్యకళాకారులకుప్రధానసూత్రము.

· ఆంగికాభినయంలోహస్తాలతోపట్టేముద్రలు, చూసేచూపులలోనిభేదాలు, శిరస్సునుఅటూఇటుతిప్పేవిధానాలు, పాదాలకదలికలలోనిభేదాలుముఖ్యమైనవి. ఈముద్రలకుప్రత్యేకించిప్రతిదానికిలక్ష్యలక్షణాలుంటాయి.

· అయితేనృత్తహస్తాలనేముద్రలకుమాత్రంఅర్థంతోసంబంధముండదు. కేవలంనర్తించేటప్పుడుఅందంకొరకుమాత్రమేవీటినివాడతారు. ఇవికాకబాంధవ్య, నవగ్రహ, దశావతానిహస్తాలనేవికూడాఉంటాయి.

· కూచిపూడికళాకారులకుఆహార్యాభినయంలోనూప్రత్యేకతవుంది. ఏవేషానికిఏవిధమైనవస్త్రాలనిధరించాలి? ఏవిధమైనఆభరణాలనువాడుకోవాలి, ఎలాంటిరంగులనుదిద్దుకోవాలిఅనేవిషయాలుచెప్పేదేఆహార్యాభినయం.

· నాట్యప్రదర్శనాలద్వారాప్రజలకుఅందిప్రేక్షకులకుఆనందం, జ్ఞానబోధనలనుఅందించిచైతన్యవంతులనుగాచేయడం, ధర్మసూక్ష్మాలనువ్పద్ధతిలోఅందరికీతెలియజెప్పడంకూచిపూడినాట్యకళముఖ్యోద్దేశ్యం.

10)ప్రకటన

రచన : ప్రక్రియ – వచన కవిత,ఇతివృత్తం–శాంతి,రచయిత -;దేవరకొండ బాలగంగాధర తిలక్. మూలం – అమృతం కురిసిన రాత్రి

కవిపరిచయం :

పేరు : దేవరకొండబాలగంగాధరతిలక్

కాలం: 1921-1966

జన్మస్థానం : మండపాక (గ్రామం), తణుకు (తాలూకా), ప. గో (జి)

రచనలు: అమృతంకురిసినరాత్రి, గోరువంకలు (కవితాసంపుటాలు) తిలక్కథలు

పురస్కారాలు: 'అమృతంకురిసినరాత్రి' కవితాగ్రంథానికి 1971లోకేంద్రసాహిత్యఅకాడమీపురస్కారంపొందారు.

పర్యాయ పదాలు

గుడి – దేవాలయం , కోవెల

కన్ను – నయనం , నేత్రం,

గుంపు – సమూహం , దళం,బృందం

కూపీలాగడం – ఆరాతీయడం

నానార్ధాలూ

= గుంపు , ఆకు

= గుర్తు , ప్రభావం

వ్యతిరేఖ పదాలు

జాగ్రత్త × అజాగ్రత్త

నీతి × అవినీతి

సుఖం × దుఃఖం

నిగర్వి × గర్వి

అంగీకారం × అనంగీకారం

నిర్భయం × భయం

శాంతి × అశాంతి

ప్రకృతి – వికృతి

దేవళం – దేవాలయం

దరి –

సంద్రం – సముద్రం

గారవం – గౌరవం

నిచ్చలు -

సంధులు

ఔరౌర = ఔర + ఔర

అరెరె = అరె + అరె

అహహా = ఆహా + ఆహా

ఏమేమి = ఏమి + ఏమి

ఎట్లేట్లు= ఎట్లు + ఎట్లు

ఎమిటేమిటి = ఎమిటి + ఎమిటి

ఓహోహో = ఓహో + ఓహో

ఎంతెంత = ఎంత + ఎంత

అడిగడిగి= అడిగి + అడిగి

ఊరూరూ = ఊరూ + ఊరూ

అంతంత =అంత + అంత

ఓరోరి =ఓరి + ఓరి

11)సీత ఇష్టాలు

రచన: ప్రక్రియ - బుర్రకథ,ఇతివృత్తం–బాలికల విద్య,

పాత్రలు: రమాదేవి,కృష్ణవేణి,రాజు,రోజా , శ్రావణి టీచర్, సీత,గౌరమ్మ,

Content

జానపదకళల్లోఎంతోప్రాచుర్యంపొందినదిబుర్రకథ. తరతరాలుగాప్రజాచైతన్యంలోఈకళారూపంకీలకపాత్రపోషించింది. ఇందులోఒకరుకథచెబుతూంటేవారికిచెరోపక్కాఇద్దరువంతపాడుతూఉంటారు.

కథబ్చెప్పేవారిని “కథకుడు' అనీఆయనకురెండుపక్కలానిలబడిగొంతుకలిపేవాళ్ళను “వంతలు" అనిఅంటారు.

కథకుడుతంబూరావాయిస్తాడుకాబట్టికథకుబుర్రకథఅనిపేరువచ్చింది.

అనగనగారామాపురంఅనేఒకపల్లెటూరు. ఆపల్లెలోశివయ్య, గౌరమ్మఅనేదంపతులకుకలిగినతొలిసంతానంసీత. ఆసీతచదువుకునేందుకుచేసినప్రయత్నమేఈనాటిబుర్రకథకునేపథ్యం.

కథకురాలు - కృష్ణవేణి

వంతలు

1.రాజు

2.రోజా

ప్రముఖ బుర్ర కథలు – నలమహారాజు కథ,పాండవులు కౌరవులు కథ,మారాఠీల కథ,రామకథ,లవకుశులు కథ , సీతమ్మ కష్టాలు

బుర్రకథ లో పాత్ర సీత,తల్లి గౌరమ్మ , తండ్రి శివయ్య,టీచర్ శ్రావణి , ఊరు రామాపురం

వాక్యాలు – రకాలు

'ఆహా! ఎంతబాగుందో!' ఇదిఆశ్చర్యానికిసంబంధించినఅర్థాన్నిసూచిస్తుంది. కనుకఈ

వాక్యంఆశ్చర్యార్థకవాక్యం.

'చేతులుకడుక్కో' ఇదివిధిగాచేయాలిఅనేఅర్థాన్నిసూచిస్తున్నది

అంటేచేయాల్సినపనినివిధిగాచెయ్యాలిఅనేఅర్థాన్నిసూచించేవాక్యాన్నివిధ్యర్ధకవాక్యంఅంటాం

'చాలాసేపుటీ.వీ. చూడొద్దు."

ఈవాక్యంటీ.వీ. చూడటంవద్దనిచెబుతున్నది. టీ.వీ. చూడటాన్నినిషేధిస్తున్నదికదూ! అది

నిషేధార్థకవాక్యం. ఒకపనినిచేయవద్దనినిషేధించేఅర్ధాన్నిసూచించేవాక్యంనిషేధకవాక్యం.

“లోపలికిరావచ్చు”

ఈవాక్యంఒకవ్యక్తికిఅనుమతినిఇస్తున్నట్లుసూచిస్తున్నదికదూ! అంటేఇదిఅనుమత్యర్థక

వాక్యం.

ఏదైనాఒకపనినిచేయడానికిఅనుమతినిచ్చేఅర్థాన్నిసూచించేవాక్యంఅనుమత్యర్థకవాక్యం.

'గోపాల్చెట్టుఎక్కగలడు."

ఈవాక్యంలోగోపాలుచెట్టుఎక్కగలడు. అంటేగోపాల్కున్నచెట్టునుఎక్కేసామర్థ్యాన్ని

సూచిస్తున్నది. ఇదిసామర్థ్యార్ధకవాక్యం.

ఒకవ్యక్తికిగాని, వ్యవస్థకుగానిలేదాయంత్రానికిగానిఉన్నసమర్ధతనుసూచించేఅర్థంగల

వాక్యాన్నిసామర్థ్యార్ధకవాక్యంఅంటాం.

12)అసామాన్యులు

రచన:ప్రక్రియ – వ్యాసం , ఇతివృత్తం – శ్రమ సౌందర్యం,

అన్నమయములైన వన్నిజీవమ్ములు – కూడులేక జీవకోటి లేదు – పోతులూరి వీరబ్రహ్మేంద్రస్వామి

దారుశిల్పులు – వడ్రంగి

“ముప్పుఘటించివీనికులమున్, గలిమిన్గబళించిదేహమున్

బిప్పియొనర్చునీభరతవీరునిపాదముకందకుండఁగాఁ

జెప్పులుగుట్టిజీవనముసేయునుగానినిరాకరింపలే

దెప్పుడునప్పువడ్డదిసుమీభరతావనివీనిసేవకున్.”

- గుఱ్ఱంజాషువగారు

13)ఆలోచనం

రచన : ప్రక్రియ –గేయం,ఇతివృత్తం – సామాజిక చైతన్యం , కవి –దాశరథి కృష్ణమాచార్య

మూలం –అగ్నిధార

నేపథ్యం

ప్రశ్నలరూపంలోకొనసాగుతూఅసంఖ్యాకమైనఆలోచనలనురేకెత్తించేగేయంఇది. ఇరవైఎనిమిదిపంక్తులలోసమస్తమానవప్రపంచాన్ని, విశ్వవిజ్ఞానశాస్త్రవిషయాలసారాన్నికవిత్వంలోసంక్షిప్తీకరించారు.

మొదటిచరణంసముద్రం, ఖగోళశాస్త్రాలసమ్మేళనం.

రెండోచరణంభూమి, మనిషిపుట్టుకలతీరునువివరిస్తుంది.

మిగిలినచరణాలుకవిలోకానుభవంనుంచివచ్చినచారిత్రకవాస్తవాలు , కవికలలు, అందమైనఊహలు, మరోకొత్తప్రపంచపుఆశలు, ఆశయాలు, ఆవేదనలు, ఆగ్రహాలతోఉద్వేగంగానడుస్తుంది.

కవిఅన్నీప్రశ్నలేవేశారు. ఇవిమానవాలికిసంధించినఆత్మవిమర్శనాత్మకఅస్త్రాలు.

కవి పరిచయం

కవి : దాశరథికృష్ణమాచార్యులు

కలంపేరు : దాశరథి

జన్మస్థలం: చిన్నగూడూరు, వరంగల్జిల్లా

కాలం : 1925-1987

రచనలు : అగ్నిధార, పునర్నవం, రుద్రవీణ, అమృతాభిషేకం, మహాంద్రోదయం, ఆలోచనాలోచనాలు, గాలిబ్గీతాలు

బిరుదులు : కవిసింహ, అభ్యుదయకవితాచక్రవర్తి,

పురస్కారాలు : 1967లోఆంధ్రప్రదేశ్సాహిత్యఅకాడమి , 1974లోకేంద్రసాహిత్యఅకాడమి

సాహిత్యసేవ : . ఆంధ్రప్రదేశ్ఆస్థానకవిగాసేవలందించారు.

సామాజికసేవ : హైదరాబాద్రాష్ట్రవిమోచనోద్యమంలోచురుకుగాపాల్గొన్నారు.

అర్థాలు

అనాధలు – ఏదిక్కు లేనివారు

బడబాన = సముద్రంలోని అగ్ని

అన్నార్తులు = ఆకలితో అలమటించేవారు

భాస్కరుడు = సూర్యుడు

శోకం – ఏడుపు

ప్రకృతి – వికృతి

రాయల – రాజరాజు

సముద్రం – సంద్రం

అగ్ని – అగ్గి

రూపం – రూపరేఖలు

ఆకాశం – ఆకసం

కావ్యం – కబ్బం

సంధులు

కుట్టుసురు = కుఱు + ఉసురు

చిట్టెలుక =చిఱు + ఎలుక

కట్టేదురు = కడు + ఎదురు

నట్టిల్లు = నడు + ఇల్లు

నిట్టూర్పు = నిడు + ఊర్పూ

చిట్టడవి = చిఱు + అడవి

నట్టేట = నడు + ఏట

నట్టనడుమ = నడుమ + నడుమ

కట్టకడ = కడ + కడ

ఎట్టేదురు = ఎదురు + ఎదురు

తుట్టతుద = తుద + తుద

చిట్టచివర = చివర + చివర

14)కరపత్రం

రచన : ప్రక్రియ – కరపత్రం /వ్యాసం , ఇతివృత్తం–బాలల హక్కులు, రచయిత – గల్లా చలపతి

చేతిలోఅనువుగాఒదిగిఒకవిషయానికిసంబంధించినవివరణనుఇచ్చేకాగితాన్ని 'కరపత్రం' అనవచ్చు.

కరపత్రంసంస్కృతపదం. చేతిలోనికాగితమనిదీనిఅర్థం. దీన్నేఆంగ్లంలో 'పాంప్లెట్' అంటారు. పదిమందికితెలియవలసినవిషయంతోకూడుకొన్నదేకరపత్రం, ఒకవ్యక్తిఒకవిషయాన్నిమరొకరికితెలియబరచడానికివ్యక్తికేసంబంధించినదికాకఎందరికోసంబంధించినదికావచ్చు. సాంఘిక, రాజకీయ, ఆర్థిక, మతస్థితులనుప్రతిబింబించేదికావచ్చు

లేఖలకు, కరపత్రాలకుఒకప్రధానమైనభేదముంది. లేఖలలోరాసే, చదివేవ్యక్తులవ్యక్తిగతవిషయాలుంటాయి. కరపత్రాలలోవ్యక్తిగతవిషయాలేకాకమనచుట్టూరాఉన్నసమాజం,

దేశం, ప్రపంచంలోనివిషయాలుంటాయి.

అచ్చుయంత్రంలేనిపూర్వకాలంలోఒకవిషయంఅందరికీకాగితాలమీదరాసివాటికిఅనేకప్రతులుతయారుచేస్తేపంచేవారు. ఈకరపత్రాలప్రతులనుఇప్పుడుకనిపించేకరపత్రాలకుఒకపరిణామదశఉంది.

విభిన్నఅభిప్రాయాలవ్యక్తీకరణలుకరపత్రాలలోకనిపిస్తాయి. ఈఅభిప్రాయవ్యక్తీకరణకుప్రాచీనకాలంనుంచిఅలవాటులోఉన్నపద్ధతులన్నీకరపత్రాలకుమూలరూపాలుగాచెప్పవచ్చు.

వాక్యాలు – రకాలు

రవిపనిచేస్తాడోచెయ్యడో. – సందేహార్ధక వాక్యం

నువ్వు నూరేళ్ళు వర్ధిల్లు – ఆశిర్వార్ధక వాక్యం

దయచేసి పని చేయండి –ప్రార్థనార్ధక వాక్యం

ఏం!ఇప్పుడచ్చావ్ – ప్రశ్నార్ధక వాక్యం

వర్షాలు లేక పంటలు పండలేదు – హెత్వర్థక వాక్యం

ఒక పని కావడానికి కారణం లేదా హేతువు సూచించే అర్థం ఉన్న వాక్యాన్ని హేత్వర్ధక వాక్యం అంటారు.

పంటలు పండలేదు

15)జానపద కళలు

· సంగీతం, నృత్యం, సంప్రదాయకళావారసత్వంకళలుఅనేకరకాలు. అందులోప్రధానమైనవి 64. ముఖ్యంగాఆరింటినిలలితకళలుగాపేర్కొన్నారు. అవి

· 1) చిత్రలేఖనం 2) శిల్పం 3) సంగీతం 4) సాహిత్యం 5) నాటకం 6) నాట్యం.

· వీటన్నింటిలోనుశాస్త్రీయరీతులున్నప్పటికీసంగీతనాట్యాలలోఅటుశాస్త్రీయరూపాలు, ఇటుజానపదకళాప్రక్రియలుప్రజలహృదయాలనుఅలరిస్తున్నాయి.

· 1. తోలుబొమ్మలాట :

· తోలుబొమ్మలాట (పప్పెట్రీ) అతిప్రాచీనకళల్లోఒకటి. కొండగుహల్లోకొవ్వుదీపాలవెలుగులోరాతిగోడలమీదనీడలుపడేలాచేసికథలుఅల్లినపుడుఈకళపుట్టింది. కీలుబొమ్మలు, ఊచబొమ్మలతోప్రారంభమైనఈప్రక్రియ 'తోలుబొమ్మలాట' గాఒకపరిపూర్ణతసంతరించుకుంది.

· “తొంభయిఆమడలైనాపోయితోలుబొమ్మలాటచూడాలి" అన్ననానుడితోలుబొమ్మలాటప్రాధాన్యాన్నితెలియజేస్తుంది. ఈతోలుబొమ్మలాటప్రాచీనఓడరేవులైన

· కళింగపట్నం, భీమునిపట్నం, కోరంగి, మచిలీపట్నంవాడరేవునుండిభారతీయులతోపాటువిదేశాలైనటర్కీపర్షియా, గ్రీసు, ఆఫ్రికా, ఇటలీ, ఫ్రాన్స్దేశాలకుకూడావ్యాపించింది.

· తోలుబొమ్మలనుమేకచర్మాలతోగాని, జింక, దుప్పిచర్మంతోగానితయారుచేస్తారు. రాముడు, సీత, ఆంజనేయుడుమొదలైనప్రధానపాత్రలకుజింకచర్మాన్నిఉపయోగించిమిగతాపాత్రలకుమేకచర్మాన్నివాడతారు. అందుకేతోలుబొమ్మలాటలనుచర్మనాటకంఅనికూడాపిలుస్తారు.

· తోలుబొమ్మల్నితెరమీదఆడించడానికివీలుగాపేరుబద్దనుబొమ్మకుమధ్యభాగంలోకడతారు.

· బొమ్మనుఆడించాలంటేఈబద్దేఆధారం.

· హార్మోనియం, మద్దెలనువాయించేవ్యక్తులువంతపాడుతుంటారు. రథాలు, గుర్రాలుపరుగులెత్తేసమయంలోచెక్కలుటకటకలాడిస్తూశబ్దంచేస్తారు. మధ్యమధ్యలోవచ్చేకేతిగాడు, జుట్టుపోలిగాడు, బంగారక్కమొదలయినహాస్యపాత్రలుకడుపులునవ్విస్తాయి .

· మహాభారతంలోభీష్మపర్వం, ద్రోణపర్వం, సైంధవునివధ, పద్మవ్యూహం, కర్ణపర్వం, ప్రమీలార్జునయుద్దం,వీరాభిమాన్యుడుభాగవతంలోకృష్ణలీలలు, త్రిపురాసురయుద్ధం, శివపురాణం, గంగమ్మపురాణం, ప్రహ్లాదచరిత్ర, గజేంద్రమోక్షం, రామాయణంలోసుందరకాండ, ఇంద్రజిత్తునివధ, లక్ష్మణమూర్చ, రావణవధ, దశరథునిపుత్రకామేష్టియాగంవంటిప్రదర్శనలుప్రఖ్యాతిచెందాయి.

· మనరాష్ట్రంలోహిందూపురం, బొమ్మలాటపల్లి, అనంతపురం, ధర్మవరం, చెరువుపల్లి, మధిర, బసవయ్యపాలెం, వాడపల్లి, నెల్లూరు, కాకినాడప్రాంతాలలోతోలుబొమ్మలాటబృందాలుఉన్నాయి.

· 2. వీధిభాగవతం :

· కూచిపూడిభాగవతం, చిందుభాగవతం, గంటెభాగవతం, ఎరుకలభాగవతం, శివభాగవతం, చెంచుభాగవతం, తూర్పుభాగవతంమొదలైనవిప్రసిద్ధిచెందినవీధిభాగవతకళారూపాలు.

· పురాణగాథలనునాట్యరూపంగాప్రదర్శించేవారినిభాగవతులుఅంటారు. భాగవతులుఅంటేభగవంతునికిసంబంధించినకథలనుప్రదర్శించేవారనిఅర్థం.

· మనరాష్ట్రంలోఈభాగవతాన్నిప్రదర్శించేవారిలోవివిధకులాలకుచెందినవారుండటంవిశేషం. వీరిలోఎర్రగొల్లలు, కూచిపూడిభాగవతులు, జంగాలు, చిందుభాగవతులు, యానాదులు, దాసరులు

· ఈజానపదకళారూపాలుచాలావరకుకనుమరుగుకాగాతూర్పుతీరప్రాంతంలోనేటికీసజీవంగాఉన్నజానపదకళవీధిభాగవతంలేదాతూర్పుభాగవతం. దీనికిసత్యభామాకలాపంఅనేపేరుకూడాఉంది.

· శ్రీకాకుళం, విజయనగరంజిల్లాల్లోతూర్పుభాగవతంపేరుతోఅమ్మవారిపండుగలలోపేరంటాలజాతరలలోప్రదర్శితమౌతోంది. ముఖ్యంగాపైడితల్లి, ముత్యాలమ్మ, నూకాలమ్మపండుగలలోదీన్నిప్రదర్శిస్తున్నారు. ఉత్తూంధ్రమాండలికాలు, వాణీలు, యాసతోతూర్పుభాగవతంఎంతోవినసొంపుగాఉంటుంది.

· వరదఆదినారాయణ, బొంతలకోటిజగన్నాథం, దూడలశంకరయ్య, మీగడదాలయ్య, కాలుగంటివెంకటస్వామిమొదలైనవారువీధిభాగవతుల్లోప్రసిద్ధులు,

· 2. తప్పెటగుళ్ళు :,

· తప్పటగుళ్ళుఉత్తరాంధ్రలోఎక్కువగాకనిపించేజానపదకళప్రదర్శనసమయంలోరంగులబనియన్లుధరించి, బరువైనఎక్కువశబ్దాన్నిచ్చేగజ్జెలుకట్టుకొని, రంగునిక్కర్లువేసుకుంటారు.

· రేకుతోగుండ్రంగాతయారుచేసినతప్పెటగుండ్లునుగుండెకుకట్టుకునిరెండుచేతులతోఉదృతంగావాయిస్తారు. వలయాకారంగాతిరుగుతూ, లయబద్ధంగా, అడుగులువేస్తూ, గెంతుతూ, తప్పెటకొడుతూపాటలుపాడతారు.

· 20 మందివరకూఉండేఈబ్బందంలోతాళంలయతప్పకుండావలయాకారంగాతిరుగుతూనాయకునిఅనుసరిస్తూచేసేనృత్యంఅద్భుతంగాఉంటుంది. రామాయణ, భారత, భాగవతపురాణాలలోగాథల్నిగేయాలుగాఅల్లుకుంటారు. ఇదంతామౌఖికసాహిత్యం.

· మాండలికపదాలుగ్రామీణయాసలతోసారంగధర, లక్ష్మణమూర్చ, చెంచులక్ష్మిమొదలైనపురాణకథలేకాకుండా, తేలుపాట, గాజులోడిపాట, రెల్లిదానిపాట, మందులోడిపాట, చుట్టపాటమొదలైనజానపదాలుకూడాపాడుతారు.

· కోరాడపోతప్పుడు, కోనచిన్నప్పయ్య, కోరాడఆదినారాయణ , కిల్లంపూడిబృందం, బొట్టఅప్పారావుబృందం, పొంతపల్లిఅప్పలనాయుడుబృందం, మహిళాకళాకారిణియలమంచిలి

· బంగారమ్మ, ముద్దదుర్యోధనబృందంమొదలైనవిప్రసిద్ధిచెందినతప్పెటగుళ్ళకళాబృందాలు.

· కింతాడసన్యాసిరావుగారుఆధునికశైలిలోతప్పెటగుళ్ళకళాబృందంద్వారానూతనసామాజికఅంశాలపైప్రదర్శనలుఇవ్వడంప్రారంభించారు.

· “తాగొద్దుమామోనీవుసారాతాగొద్దుమామా-తాగితేనాతాళిమీదఒట్టుగామామా!!" వంటిపాటలతోసామాన్యజనచైతన్యంకోసంఇచ్చేప్రదర్శనలుప్రజలమన్ననలుపొందాయి.

· బుర్రకథ

· బుర్రలతోచెప్పేదికావడంవల్లఅదిబుర్రకథఅయింది. ప్రధానకథకుడుతంబురవాయిస్తూ, పాడుతూఅడుగులేస్తారు. వంతలిద్దరుగుమ్మెటవాయిస్తూవంతపాడతారు. కొన్నిప్రాంతాలలోగుమ్మెటలనుబుర్రలుఅంటారు. వీటిసాయంతోనడిచేదికాబట్టిదీనికిబుర్రకథఅనిపేరు.

· ప్రధానకథకుడుచెప్పేకథకువంతలుగాఉండేవారిలోఒకరుకథావివరంచెబుతుంటే, మరొకరుహాస్యంచెబుతూరక్తికట్టిస్తారు.

· ఆధునికబుర్రకథకుఆద్యుడుబుర్రకూపితామహుడుషేక్నాజర్తెలుగువారికీర్తినిప్రపంచంనలుదిశలావ్యాపింపజేశారు. అందుకేఆయనకుభార్యప్రభుత్వంపద్మశ్రీబిరుదుఇచ్చిసత్కరించింది.

· అల్లూరిసీతారామరాజు, బొబ్బిలియుద్ధం, పల్నాటివీరచరిత్ర, బాలనాగమ్మవంటిచారిత్రకఘట్టాల్ని, పద్మవ్యూహం, లంకాదహనంమొదలైనఇతిహాసఘట్టాలనువీరుగానంచేస్తారు. బుర్రకథలలోవీర, కరుణరసాలకుప్రాధాన్యంఉంటుంది.

· 5. హరికథ

· చేతిలోచిడతలు - కళ్ళకుగజ్జు - పట్టుపీతాంబరాలు -మెడలోదండ-నుదుటబొట్టు -హరికథకునివేషం.

· ఆంధ్రప్రదేశ్లోప్రజాదరణపొందినకళారూపం

· ఒకేవ్యక్తిఅన్నిపాత్రలలోనూరసవత్తరంగానటిస్తాడు. ఆకర్షణీయమైనఆహార్యంతోనోటితోవాచికంచెబుతూ, మృదుమధురంగాగానంచేస్తూముఖంలోసాత్వికం, కాలితోనృత్యం, చేతులతోఆంగికంప్రదర్శిస్తూఏకకాలంలోఅభినయిస్తాడు,

· తోలిహరికథఆధ్యాత్మికరామాయణం. దీనిరచయితమునిపల్లెసుబ్రహ్మణ్యకవి.

· హరికథాపితామహుడుఆదిభట్లనారాయణదాసుహరికథనుఒకరూపంలోకితీసుకొచ్చిసకలకళలసమాహారంగామలిచిప్రపంచప్రఖ్యాతితీసుకువచ్చారు.

· ఉమాచౌదరి, మంత్రిప్రగడలలితకుమారి, రామకుమారి, తాళభత్తులమంగరాజుభాగవతారిణి,

· గారునిర్మలభాగవతారిణి, ఇందిరాబాల, క్రీ. శె. వీరగంధంవెంకటసుబ్బారావు, కోటసచ్చిదానందభాగవతార్, అమ్ములవిశ్వనాథభాగవతార్, కడలివీరదాసువంటికళాకారులుప్రసిద్ధులు.

· సామవేదంకోటేశ్వరరావు, చొప్పకసూర్యనారాయణభాగవతార్వంటివారుమధురహరికథాగాయకులుగాపేరుపొందారు.

· కోలాటం :

· కోలాటంభజనసంప్రదాయానికిచెందినజానపదకళారూపం. కోలఅంటేకర్రఅనిఅర్థం. కర్రలతో

· ఆడుతూచేసేభజనఅన్నమాట.

· గ్రామదేవతపండుగలు, తీర్థాలు, జాతరలు, ఉత్సవాల్లోకళాకారులుదీన్ని

· ప్రదర్శిస్తారు.

· జట్టునాయకుణ్ణికోలన్నపంతులు, మేళగాడుఅంటారు. జట్టునాయకుడునిలిచేప్రదేశాన్ని 'గరిడీ' అంటారు.

· గుడిగుడిగుండేలయా, గొండేలమ్మారాగమా - ఏయేగండారమా, ఎండగాస్తున్నావుఅనేజానపదపాటలు,

· 'ఉంగరమాముద్దుటుంగరమా' అనేరామాయణఘట్టాలు, కృష్ణునిబాల్యచేష్టలు, భక్తిపాటలుపాడుతారు.

· కోలాటంలోపాటకుఅనుగుణంగానృత్యంచేయడాన్ని "కోపు' అంటారు.

· కోలాటంకోపులలోకృష్ణకోపు, లాలికోపు, చిప్పాడకోపు, దంపుడుకోపు, బసవకోపుమొదలైనప్రక్రియలుంటాయి.

· తూర్పుగోదావరిజిల్లావెల్లగ్రామానికిచెందినవెంకటరమణప్రముఖకోలాటవిద్వాంసుడు.

· 7. చెక్కభజనలు :

· తెలుగువారిపల్లెల్లోఅనాదిగావస్తున్నకళారూపాలలోచెక్కభజనఒకటి. పండుగలు, జాతరలసమయాలలోకొంతమందియువకులుకలిసిరాత్రిపూటదేవాలయప్రాంగణంలోచెక్కభజనప్రదర్శిస్తారు.

· పంచెకట్టు, రంగులతలగుడ్డ, నడుముపట్టి, కాళ్ళగజ్జలువీరిఆహార్యం.

· ఇత్తడిబిళ్ళలున్నచెక్కలనుఒకచేతిలోపట్టుకునిఆడిస్తూ, తాళానికిఅనుగుణంగాముందుకు, వెనుకకుఅడుగులేస్తూ, వలయాకారంగాతిరుగుతూభజనచేస్తారు.

· అందరూకలిసిపాటకుఅనుగుణంగాఒకేసారిఎగరడం, కూర్చోవడం, లేవడం, గుండ్రంగాతిరగడంవంటిభంగిమలుప్రదర్శిస్తారు.

· హరిభజనలు, పండరిభజనలు, కోలాటభజనలుఅడుగుభజనలుఅనేప్రక్రియలుఉంటాయి. ఈచెక్కభజనబృందాలుపూర్వంప్రతిగ్రామంలోనూఉండేవి.

· 1. గిరిజననృత్యం (ధింసా):

· జానపదనృత్యాలకుఆదిమజాతులనృత్యాలేఆధారం.

· అరకులోయలోఅనేకగిరిజనజాతులవారున్నారు. వీరిలోకొండదొర, వాల్మీకి , భగత, భోంద్ (కోటి) కొటియా, బోండీఅనేప్రధానతెగలున్నాయి.

· ఉత్సవాలసమయంలోఒకగ్రామానికిచెందినవారుమరొకగ్రామానికివెళ్ళిధింసానృత్యంలోపాల్గొంటారు.

· వివాహసమయంలో, చైత్రమాసంలోజరుగు “ఇటికలపండుగ' (ఈటెలపండుగ) రోజులలోఈధింసానృత్యంచేస్తారు.

· ధింసాజట్టుకుఒకనాయకుడు (నాయుడు) ఉంటాడు. సుమారు 20 30 మందినృత్యంలోపాల్గొంటారు.

· స్త్రీలుఅధికంగాపాల్గొంటారు. నృత్యంచేసేవారుఆడవారుకాగా, వాయిద్యాలుమగవారువాయిస్తారు.

· ధింసాలోసన్నాయి, తుడుము, కిరిడి, డప్పు, బాకా, పిన్నలగర్ర, జోడికొమ్ములుఅనేఆరురకాలవాద్యాలనుపురుషులేవాయిస్తారు.

· తమగ్రామదేవత “నిసానిదేవతలనుఆరాధిస్తూచేసేనృత్యాన్నిబోడిధింసాఅంటారు. ఈదేవతకుమరోపేరుబోడిదేవత.

· ఒకవైపుపురుషులు, మరొకవైపుస్త్రీలుచేతులుకలిపిపట్టుకునివరసగానిలబడతారు. బృందనాయకుడినిఅనుసరిస్తూలయబద్ధంగాపాడుతూఅడుగులువేస్తారు.

· ఈనృత్యంలోపొంగిబుల్లమ్మ, కొర్రరాజమ్మ, కిలోల్లలక్ష్మమ్మ, మొదలైనధింసానృత్యబృందాలు, దేశవ్యాప్తంగాకూడాప్రదర్శనలిస్తూపేరుపొందాయి.

· కురవంజి :

· ఆంధ్రులమొట్టమొదటిగిరిజనకళారూపమైనదృశ్యకావ్యంగాకురవంజినిపేర్కొంటారు.

· అరణ్యాలలోనివసించేచెంచులు, కోయలు, కురవలు, ఈనృత్యాన్నిప్రదర్శించేవారు.

· కురవంజిఅనగాఒకనృత్యవేషంతోకూడినలయబద్ధమైఅడుగు.

· కురవలనేగిరిజనులుప్రదర్శించేదికాబట్టిదానినికురవంజిలేకకొరవంజిఅనిపిలుస్తూవచ్చారు

· .

· పుణ్యక్షేత్రాలగురించినపురాణగాధలుఇందులోప్రదర్శితమౌతాయి. నేటికీతిరుపతి, మంగళగిరి, శ్రీశైలం, భద్రాద్రి, సింహాచలంమొదలైనయాత్రాస్థలాల్లోకురవలుకురవంజినృత్యాన్నిప్రదర్శిస్తారు.

· గోండ్లునాగోబాజాతరలోప్రదర్శించేగోండునృత్యందేశవిదేశాలలోగుర్తింపుపొందింది.

16)బాల్య క్రీడలు

రచన : ప్రక్రియ – ప్రాచీన పద్యం , ఇతివృత్తం – గ్రామీణ క్రీడలు – వర్ణన , కవి – పోతన

మూలం – ఆంధ్ర మహా భాగవతం లోని దశమ స్కంధములోనిది

నేపథ్యం

వ్రేపల్లెలోశ్రీకృష్ణుణ్ణిచంపడానికికంసుడుఅనేకమందిరాక్షసులనుపంపాడు. ఆరాక్షసులనుఒక్కొక్కరినిఒక్కొక్కరీతిగాకృష్ణుడేచంపాడు. ఇవన్నీచూసివ్రేపల్లెలోనందుడుసమావేశంపెట్టాడు.

అంతవరకుజరిగినభయంకరమైనవిషయాలనుగురించిచర్చించాడు. ఆసమయంలోఉపనందుడనేవృద్ధగోపాలకుడుఇన్నిసమస్యలనుఎదుర్కొంటూవ్రేపల్లెలోఉండడంకన్న

బృందావనంవెళ్ళడంమంచిదనిసూచించాడు.

అందుకుఅందరూఅంగీకరించిబృందావనంచేరారు.

అక్కడబలరామకృష్ణులుతమతోటిబాలురతోఆడినఆటలనుగురించిఈపాఠ్యాంశంవివరిస్తుంది.

కవిపరిచయం

పేరు : బమ్మెరపోతన

కాలం : 15వశతాబ్దం

జన్మస్థలం : బమ్మెరగ్రామం, వరంగల్జిల్లా,

రచనలు : భోగినీదండకం, ఆంధ్రమహాభాగవతం, వీరభద్రవిజయం,

బిరుదు : సహజపండితుడు

అర్థాలు

కపి –కోతి

జలరాశి – సముద్రం

నరేంద్రుడు – రాజు

ప్రావీణ్యం – నేర్పు

భాగ్యం – అదృష్టం

అలంకారాలు

గంతులు వేతురు కౌతకమున. – వృత్యానుప్రాస అలంకారం

పోరుదురు గికురు వొడచచూ దూరుదురు - వృత్యానుప్రాస అలంకారం

ఒకనొకనిచల్టికావడి,

నొకఁడడకించిదాచు, నొకఁడొకఁడదివే

టొకఁడొకఁనిమొఱగికొనిచన

నొకఁడొక............వృత్యానుప్రాస అలంకారం

వేదశాఖలు వెలిసెనిచ్చట

ఆదికావ్యంబలరే నిచ్చట - అంత్యానుప్రాస అలంకారం

తలుపు గొళ్ళెం

హారతింపళ్ళెం

గుఱ్ఱపుకళ్ళెం. - అంత్యానుప్రాస అలంకారం

ఉపమాలంకారం

సోముడుభీముడులాగవున్నాడు

సోముడు - ఉపమేయం (అంటేఎవరినిగురించిచెప్తున్నామోఆపదం)

భీముడు - ఉపమానం (ఎవరితోపోలుస్తున్నామోఆపదం)

బలవంతుడు - సమానధర్మం - పోల్చడానికివీలయినసమానగుణం (ఉపమేయఉపమానాలలోఉన్నఒకేవిధమైనధర్మం)

లాగ (వలె) - ఉపమావాచకం (ఉపమానాన్నిసమానధర్మంతోకలపడానికివాడేపదం)

ఇక్కడఉపమాన, ఉపమేయాలకుచక్కనిసామ్యం - అంటేపోలిక - చెప్పటంజరిగింది. ఇలాచెప్పటాన్నిఉపమాలంకారంఅంటాం.

లక్షణం : ఉపమానోపమేయాలకుచక్కనిపోలికచెప్పడమేఉపమాలంకారం.

ఉత్ప్రేక్షాలంకారం

ఆఏనుగునడిచేకొండా ! అన్నట్లుఉంది

లక్షణం: ఉపమేయాన్నిమరొకదానిలా (ఉపమానంగా) ఊహించిచెప్పడంఉత్ప్రేక్షఅలంకారం.

గోపిసూర్యుడిలాగప్రకాశిస్తున్నాడు. - ఉపమాలంకారం

మండేఎండనిప్పులకొలిమా! అన్నట్లుఉంది. –ఉత్ప్రేక్షాలంకారం

ఛందస్సు

కనురెప్ప కాలంలో , చిటికె వేసే కాలంలో ఉచ్చరించే అక్షరాలు లఘువులు I.

లఘువు కంటే ఉచ్ఛారణ కు ఎక్కువ సమయం అవసరమయ్యే అక్షరాలు గురువు.U.

ధ్విత్వాక్షరం ,సంయుక్త అక్షరం ముందున్న అక్షరం గురువుగా గుర్తిస్తాం

పోల్లు తో కూడిన అక్షరాలను గురువుగా గుర్తిస్తాం .

17)వేసవి సెలవుల్లో

రచన : ప్రక్రియ – వ్యాసం , ఇతివృత్తం – నైతిక విలువలు

పాత్రలు : క్రాంతి,చంద్ర శేఖర్ , శ్రీను , భారతి,తాతయ్య,రాఘవ కృష్ణస్వామి,నాని,ఆరిఫ్, రవి, శ్రీ హర్ష , అరుణ్, మధుసూధన్ శాస్త్రి,అగ్నివేష్,సయ్యద్ అమిముధ్దిన్,